|
ŚWIAT
ZWIERZĘCY
Bogatą fauną Ojcowskiego Parku Narodowego, w skład której
wchodzi wiele gatunków górskich i stepowych, interesowano się od
dawna poświęcając jej wiele opracowań już od połowy XIX wieku.
Powstała ona w rezultacie długotrwałego rozwoju i przemian
klimatycznych w czwartorzędzie, głównie w holocenie. Szacuje się,
że teren Parku i jego otulinę zamieszkuje ok. 11 tys. gatunków
zwierząt, z czego do tej pory wykazano ok. 6 tys. Do najlepiej
poznanych grup należą kręgowce, a z bezkręgowców np. ślimaki i
owady bezskrzydłe.
Najbardziej charakterystycznymi ssakami Parku są nietoperze. Spośród
21 gatunków żyjących w Polsce, na terenie OPN i najbliższej
okolicy stwierdzono 15 z nich. Najpospolitszymi są podkowiec mały
i nocek duży. Dawniej tworzyły one w okresie snu zimowego kolonie
na ścianach jaskiń; dziś można już spotkać tylko pojedyncze
okazy. Pozostałe gatunki takie jak np. gacek brunatny (wielkouch),
mroczek późny i mopek są na ogół rzadkie. Stylizowaną sylwetkę
nietoperza umieszczono w godle Parku.
Oprócz nietoperzy w Ojcowskim Parku Narodowym występują pospolite
w kraju gatunki ssaków. Ssaki parzystokopytne reprezentują: sarna
(ok. 150 okazów) i dzik, którego liczba wskutek migracji ciągle
się waha i wynosi od kilku do ok. 20 osobników. Z gatunków drapieżnych
najczęstszy jest lis (ok. 60 osobników), natomiast rzadziej
spotyka się borsuka, kunę leśną, tchórza i gronostaja. Na
terenie Parku licznie występuje zając szarak, a z gryzoni wiewiórka,
mysz leśna i nornica ruda. Nad wodami Prądnika i Sąspówki żyje
piżmak - gatunek pochodzący z Ameryki Północnej, który
sprowadzony w 1905 r. dla celów hodowlanych do Czech, w 1925 r.
przedostał się do Polski.
W 1985 r. do Ojcowskiego Parku Narodowego wprowadzono 3 pary bobrów,
pochodzące w Pojezierza Suwalskiego, które dobrze przystosowały
się do nietypowego dla nich środowiska - wartko płynących i płytkich
potoków, często o kamienistych brzegach utrudniających kopanie
nor. Aklimatyzacja tych zwierząt w Parku przebiegała pomyślnie i
w latach 1986-1989 obserwowano wzrost liczby żyjących tu osobników.
Największą ich liczbę - 15 szt. - zanotowano w latach 1988-1989.
Towarzyszyło temu znaczne przerzedzanie łęgów nadrzecznych,
powstawanie nowych tam na potokach, wzrost liczby nor. W 1989 r.
zaobserwowano nowe stanowisko bobrów na potoku Prądnik we wsi
Januszowice, ok. 3 km na pd. od granicy OPN. W 1993 r. większość
bobrów opuściła teren Parku. Obecnie w Dolinie Prądnika bytuje
prawdopodobnie tylko jedna rodzina bobrów [uaktualnienie: od roku
2002 i do dnia dzisiejszego można spotkać w Dolinie Prądnika już
na terenie OPN miejsca bytności bobrów w postaci powalonych drzew]
Dotychczas w Ojcowskim Parku Narodowym stwierdzono około 120 gatunków
ptaków, z czego 94 to ptaki lęgowe, spośród których połowa żyje
przez cały rok w Ojcowie i okolicach. Większość ptaków
zamieszkuje lasy. Z drapieżników dziennych występują tu jastrząb
i myszołów, a z nocnych puszczyk i sowa uszata. Z innych ptaków
spotyka się tu dwa gatunki gołębi: grzywacza i turkawkę, 6
gatunków dzięciołów, z których najbardziej interesujące to dzięcioł
czarny, zielony i zielonosiwy oraz liczne gatunki ptaków śpiewających
- drozda, kosa, 6 gatunków sikor, ziębę, wilgę i rudzika oraz
przylatujące tu na zimowiska kwiczoły, jemiołuszki i czeczotki.
Rzadkie lecz charakterystyczne dla ojcowskich lasów ptaki
reprezentuje mysikrólik, zniczek i 4 gatunki muchołówek.
Naturalnym środowiskiem dla kilku gatunków ptaków są wapienne
skałki, wśród których żyją kawki, jeżyki, pustułki, a nawet
szpaki. W ubiegłym stuleciu wymieniano z Ojcowa nagórnika (drozda
skalnego). Ornitolodzy przypuszczają, że zjawi się on ponownie w
Ojcowie w rejonie nasłonecznionych skałek, gdyż jak wykazują
ostatnie badania, gatunek ten jest coraz częściej spotykany w
Pieninach i Bieszczadach. Prawdopodobnie wyginął puchacz - największa
z naszych sów, a o jego wcześniejszym występowaniu świadczy
nazwa jednej ze skał ojcowskich - Puchacza (Puchaczowa).
Nad wodami zamieszkuje pluszcz i pliszka górska, obydwa gatunki
typowe dla górskich potoków oraz związany z tym środowiskiem,
rzadki w Parku zimorodek. Począwszy od 1976 r. w Dolinie Sąspowskiej
corocznie pojawia się na krótko bocian czarny (od 1990 r. ptak ten
gnieździ się w OPN). Ponadto w 1989 r. stawy rybne w Ojcowie były
odwiedzane przez czaple siwe, które łowiły pstrągi.
Płazy reprezentują gatunki pospolite w całym kraju, a więc
traszka zwyczajna i grzebieniasta, ropucha zwyczajna, kumak nizinny
i in. Z gadów natomiast występują: zaskroniec zwyczajny, padalec
zwyczajny, jaszczurki oraz żmije i gniewosze; te ostatnie są
bardzo rzadkie i spotykane na nasłonecznionych skałkach. Wśród płazów
i gadów brak jest natomiast gatunków górskich.
W wodach Sąspówki żyją ryby, z których najpospolitsze są pstrągi
potokowe, natomiast w Prądniku oprócz pstrągów potokowych żyją,
pochodzące ze stawów rybnych, pstrągi tęczowe.
Wśród ślimaków interesujące jest występowanie tu wielu gatunków
górskich (np. niektórych świdrzyków) oraz południowych. Jednym
z największych i najpiękniejszych przedstawicieli tej grupy zwierząt
jest ślimak nagi - pomrów błękitny.
Najliczniejszą grupą zwierząt w Parku i w jego otulinie są
owady, reprezentowane przez ok. 5 tys. wykazanych dotąd gatunków.
Większość z nich to formy o szerokim zasięgu występowania, lecz
spotyka się tu również elementy górskie - relikty zimnego okresu
tundrowego, jak też kserotermiczne - przybyłe tu w holoceńskim
optimum klimatycznym. Owady bezskrzydłe reprezentują skoczogonki,
pierwogonki i widłogonki. Ze skoczogonków żyjących w glebie na
uwagę zasługują rzadkie gatunki spotykane poza Parkiem na pn.
Europy (Grenlandia) i w wysokich górach (Alpy, Pirin). Górskie
gatunki owadów koncentrują się przeważnie na Chełmowej Górze,
w dnach dolin (wąwóz Jamki) i w sąsiedztwie ocienionych skał.
Interesującym owadem należącym do tej grupy jest zrówieńka z rzędu
owadów prostoskrzydłych.
Szczególnie osobliwym środowiskiem życia dla wielu owadów są
jaskinie. W jednej z nich - Nietoperzowej (już poza terenem Parku)
występuje rzadki gatunek skoczogonka Mesachorutes ojcoviensis Stach
znany z pd. i zach. Europy. Charakterystyczne dla tej grupy zwierząt
są także pajęczaki (np. Meta menardi), krocionogi, równonogi i
in.
Z pozostałych osobliwości entomologicznych należy zwrócić uwagę
na rzadkie w Polsce dwa gatunki pluskwiaków równoskrzydłych, tj.
skoczka uszatego Ledra aurita i cykadę (Cicadetta montana).
Odznaczają się one nadrzewnym trybem życia. Pierwszy z nich ma
oryginalną budowę ciała (stąd jego nazwa). W Polsce został po
raz pierwszy wykazany w Dolinie Sąspowskiej przez Antoniego Wagę w
1855 r. W latach powojennych znaleźli go w Ojcowie prof. Wacław
Szymczakowski i Jarosław Urbański. W latach 1989 i 1997 jego
istnienie potwierdzili Marek Kopeć i mgr inż. Bogdan Wiśniewski.
Natomiast cykada jest bliskim krewniakiem egzotycznych piewików żyjących
na pd. Europy. W latach powojennych została kilka razy znaleziona w
Dolinie Prądnika przez krakowskich entomolgów, a ostatnio - w 1997
r. przez mgr Wojciecha Bąbę.
Do charakterystycznych przedstawicieli środowisk wodnych należą
wypławki, skąposzczety, wodopójki, jętki, ważki i chruściki. W
zimnych źródłach Doliny Sąspowskiej występuje wypławek
alpejski - relikt epoki lodowcowej.
Z innych interesujących bezkręgowców OPN wymienić należy
rozpowszechnioną w Karpatach dżdżownicę - Eisenia lucens.
Żyje ona w zbutwiałym drewnie, a przy podrażnieniu wydziela świecący
w ciemności śluz.
|
